İndirimler Alışveriş Bağımlılığına Sebep Oluyor!

“Black Friday” bizdeki adıyla “Efsane Cuma” 29 Kasım’da geliyor. Alışveriş siteleri ve markalar indirimlerine çoktan başladılar. Kargolar siparişlerin hızına yetişemiyor. Kısacası ihtiyacımız olan veya olmayan ne varsa internet üzerinden tek tıkla alabiliyoruz. İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi Psikiyatri Uzmanı Dr. Gözde Gündoğdu Meydaneri, artan alışveriş bağımlılığını ve hangi durumlarda uzman yardımı alınması gerektiğini açıkladı.

Alışveriş bağımlılığı (onyomani); kişinin ihtiyacı olsun olmasın, bu durumun kendisini maddi anlamda zorlamasına rağmen satın alma dürtüsünü kontrol edememesidir.

Satın alamadığınızda kötü hissediyorsanız bağımlı olabilirsiniz!

Alışveriş bağımlısı kişilerin, rutin günlük aktiviteleriyle meşgulken, neyi satın alacakları ile ilgili zihinsel uğraşıları vardır. Tabii ki de her sık alışveriş yapan ya da canı sıkıldığında rahatlama amaçlı alışveriş yapan kişinin bu davranışlarını, hemen rahatsızlık olarak nitelendiremeyiz. Daha çok sorunlu alışveriş davranışı kapsamında ele alabileceğimiz bu tabloda; eğer durum kişinin ailevi, sosyal ve iş yaşantısında birtakım sıkıntılara yol açmış, kişi bu sıkıntıların farkındaysa fakat satın almayla alakalı isteğine söz geçiremiyor, satın almadığında sıkıntı hissediyor ve bu durum süreğen ise; alışveriş bağımlılığından söz edebiliriz.

Sebepleri çoğunlukla psikolojik!

Alışveriş bağımlılığının sebepleri, kişiden kişiye değişmekle beraber en yaygın gördüğümüz nedenleri;

• * Olumsuz duyguların rahatlatılması amaçlı
• * Duygusal boşluk hissini bastırmak için
• * Değersizlik duyguları ile tetiklenen bir itki ile değerli yeterli ve güçlü hissetmek için
• * Ötekilerle rekabet hissi (daha kalitelisini, fazlasını daha ucuza aldım düşünceleri, ürünün başkaları tarafından kapılacağı korkusu)
• * İndirimi kaçırma korkusu
• * Bazı psikiyatrik rahatsızlıklar (depresyon, bipolar bozukluk, dürtü kontrol bozuklukları, kişilik bozuklukları vb)

şeklindedir. Sonuçta kişi; ihtiyaç dışı ve bütçeyi zorlayan harcamalara yönelir, bu durumda da gittikçe şiddetini arttıran, kontrol edilemez bir noktaya ulaşır.

Aile, iş ve sosyal yaşantınız etkilenebilir!

Alışveriş bağımlılığı, sonuçları ile kişinin aile iş ve sosyal yaşantısını etkiler. Maddi sıkıntılar nedeni ile eşler arası boşanmalara varabilen geçimsizlik, önceden birikmiş borçların kapatılması için yakın çevreden sürekli borç isteme ve geri ödeyememe, yasal problemler, sıkıntı ve utanç hissi, hayat kalitesinin düşmesi ile artan çaresizlik hissi, iş yerinde konsantrasyon bozuklukları bu problemler arasında sayılabilir. Bir süre sonra bu kişilerin evlerinde; açılmamış paketler, gardıroplarında hiç giyilmemiş etiketi üzerinde duran kıyafetler, ‘’Bir gün lazım olur belki, alayım da bulunsun’’ düşüncesi ile alınıp bir köşeye atılmış objeler birikmektedir.

Bu tavsiyeleri not edin!

Alışverişe çıkmadan önce ihtiyaç listesi yapmak ve liste dışı bir şey almamak, açlık, uykusuzluk ve yoğun mutsuzluk gibi olumsuz duygular hissedilirken alışverişe çıkmamak, kredi kartı kullanmak yerine nakit ödeme yapmak, can sıkıntısına yönelik farklı alternatif aktiviteler bulmak, çok beğenilen ve arzu edilen bir ürün ile alakalı ihtiyaç olmadığı fark edildiğinde o ürünü satın almayı bir süre ertelemek, telefona gelen ve sosyal medyada görülen kampanya mesajlarını okumamak, içerisindeki ürünün fonksiyonelliğine katkısı olmayacak ambalajlara karşı uyanık olmak; sorunlu alışveriş davranışı olan kişilerin bireysel olarak yapabileceklerinden sadece bazılarıdır. Buna rağmen kişi satın alma dürtüsünü kontrol edemiyor ise, yardım alması gerekmektedir.

“Tedavide kişinin farkında olması oldukça önemli”

Tedavisinde öncelikle; kişinin bu duruma yönelik farkındalığın arttırılması hedeflenir. Sonrasında ise kişinin alışveriş davranışını kontrol edememesine neden olabilecek, çoğunlukla kendisinin de farkında olmadığı altta yatan nedeni saptamaya yönelik adımlar atılır. Bu neden; kişinin duygusal karmaşaları, yüzleşmekten kaygı duyup kaçındığı içsel yaşantıları olabileceği gibi majör bir psikiyatrik bozukluk da olabilir. Sadece alışveriş davranışına odaklanmak, alışverişi kesmek problemi yüzeysel olarak azaltıyor görünse de, etkinliği düşük olup tekrarlamaya neden olabileceği için tedavi altta yatan nedene göre şekillenir. Tedavide bireysel psikoterapi, grup psikoterapisi ve gerekiyor ise aile tedavisi, farmakoterapi kullanılmaktadır.